Controlled vocabulary | ศัพท์ควบคุม, ศัพท์บังคับ ศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุม (Controlled vocabulary) หมายถึง การกำหนดให้คำศัพท์คำหนึ่งทำหน้าที่ควบคุมคำศัพท์หลายคำที่มีความหมายอย่างเดียวกัน เพื่อให้มีความเป็นมาตรฐาน ลดความกำกวม เป็นช่องทางหนึ่งในการจัดการความรู้ เป็นเครื่องมือในการเข้าถึงเนื้อหาหรือช่วยในการสืบค้นให้มีประสิทธิภาพ กล่าวคือ คำศัพท์บังคับคำเดียวสามารถเข้าถึงเอกสารได้จำนวนมาก แม้ว่าจะเอกสารนั้นจะเขียนด้วยศัพท์ภาษาที่แตกต่างกัน การใช้ศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุมนี้ เป็นการใช้ภาษาดรรชนี (Indexing language) ซึ่งแตกต่างจากภาษาหรือคำที่ผู้เขียนกำหนดขึ้นเอง ซึ่งเรียกว่า ภาษาธรรมชาติ (Natural language) ซึ่งมักจะปรากฏให้เห็นว่า มีคำเกิดขึ้นที่หลากหลาย ไม่เป็นแบบแผนเดียวกัน คำศัพท์บังคับ/ศัพท์ควบคุม ถูกใช้ในการกำหนดเป็นหัวเรื่อง ศัพท์สัมพันธ์ (อรรถาภิธาน) แทกโซโนมี ฯลฯ
ข้อดีของศัพท์บังคับ/ศัพท์ควบคุม
การกำหนดให้ใช้ศัพท์บังคับ/ศัพท์ควบคุม ในการเป็นตัวแทนเนื้อหาของสารสนเทศ เพื่อให้เกิดความเป็นมาตรฐานในการกำหนดคำที่เป็นตัวแทนของเนื้อหา เพื่อมิให้เนื้อหาเดียวกัน หรือมีความสัมพันธ์กระจัดกระจายไปตามคำศัพท์ที่มิได้เกิดจากการควบคุม ทั้งนี้ เพื่อประโยชน์ในการสืบค้นได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น หัวเรื่องภาษาอังกฤษของ Library of Congress Subject Headings จะมีการกำหนดคำที่ใช้แตกต่างกันระหว่างอเมริกาและอังกฤษ เช่น คำว่า color จะมีการกำหนดว่าให้ใช้คำว่า color ไม่ใช้ colour ซึ่งเมื่อสืบค้น ด้วยคำว่า color จะได้เนื้อหาที่มีการเขียนทั้งคำว่า color และ colour ได้อย่างครบถ้วน หรือคำว่า apartments จะถูกกำหนดให้ใช้ในการเป็นตัวแทนของเนื้อหาที่เกี่ยวกับเรื่องดังกล่าว แต่จะไม่ใช้คำว่า flats
ศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุมช่วยแก้ปัญหาคำพ้องรูป ซึ่งเป็นศัพท์ที่เขียนเหมือนกันแต่มีการใช้ต่างกัน (Homographs) เช่น คำว่า pool ความหมายหนึ่ง หมายถึง บ่อน้ำ สระน้ำ อีกความหมายหนึ่ง หมายถึง เกมชนิดหนึ่ง ดังนั้น ในการกำหนดศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุม จะมีคำขยายเพื่อให้ชัดเจนว่าหมายถึงเรื่องนั้น เช่น Pool (Game) หรือคำว่า เงาะ ซึ่งหมายถึง ผลไม้ชนิดหนึ่ง หรือชนกลุ่มน้อยก็ได้ คำว่า เงาะ ในการเป็นคำศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุม จึงหมายถึง ชื่อผลไม้ แต่ถ้าจะหมายถึง ชนกลุ่มน้อย จะมีการกำหนดให้ใช้เป็น เงาะ (กลุ่มชาติพันธุ์)
ศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุม ถูกนำมาใช้ในลักษณะที่เป็นหัวเรื่อง (Subject headings) หรือศัพท์สัมพันธ์ (Thesaurus) หัวเรื่องที่เป็นที่รู้จักกันดี คือ Library of Congress Subject Headings, Sear Subject Headings, Medical Subject Headings, Art & Architecture Thesaurus และ ERIC Thesaurus เป็นต้น
ตัวอย่าง Library of Congress Subject Headings ซึ่งปัจจุบันได้มีการนำลักษณะของศัพท์สัมพันธ์เข้ามาประยุกต์ใช้ในการกำหนดหัวเรื่องด้วย ทำให้เข้าใจความสัมพันธ์ของคำศัพท์ได้ดีขึ้น แม้ว่าจะไม่มีพื้นฐานความรู้ในสาขาวิชานั้นๆ
ในประเทศไทยมีการกำหนดศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุมใช้เป็นคู่มือหัวเรื่องสำหรับการลงรายการทรัพยากรสารสนเทศภาษาไทย เช่นเดียวกัน เช่น หัวเรื่องและวิธีการกำหนดหัวเรื่องสำหรับวัสดุสารนิเทศภาษาไทยของสำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ หัวเรื่องสำหรับหนังสือภาษาไทย โดย สมาคมห้องสมุดแห่งประเทศไทย และหัวเรื่องสำหรับหนังสือภาษาไทย ซึ่งจัดทำโดย คณะทำงานกลุ่มวิเคราะห์ทรัพยากรสารสนเทศ ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา ในภายหลังได้มีการปรับปรุงการกำหนดคำศัพท์บังคับนี้เป็นแบบศัพท์สัมพันธ์เช่นเดียวกับของ Library of Congress Subject Headings
การกำหนดศัพท์บังคับหรือศัพท์ควบคุม จะดำเนินการโดยนักวิชาชีพ เช่น บรรณารักษ์ และนักเอกสารสนเทศ รวมทั้งผู้เชี่ยวชาญในแต่ละสาขา
บรรณานุกรม:
Library of Congress Classification Web. [Online] Available: http://classificationweb.net. Accessed: 2012-05-27.
ประดิษฐา ศิริพันธ์. “การใช้ศัพท์บังคับในการสืบค้นข้อสนเทศ”. หน้า 65-73 ใน เอกสารประกอบการฝึกอบรม เรื่อง Thesaurus Construction. กรุงเทพฯ : สถาบันวิทยบริการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2530. [บรรณารักษ์และสารสนเทศศาสตร์]
|
Picture VocabularyProgram | โปรแกรมภาพคำศัพท์, ซอฟต์แวร์ช่วยในการเรียนรู้ของเด็กที่บกพร่องทางการเรียนรู้ ประกอบด้วยคำศัพท์ภาษาไทย และภาษาอังกฤษ พร้อมรูปภาพ [Assistive Technology] |
Thai Sign Language Program: computer vocabulary | ภาษามือไทยชุดคำศัพท์คอมพิวเตอร์, ซอฟต์แวร์ฐานข้อมูลภาษามือไทย ที่บรรจุคำศัพท์คอมพิวเตอร์ ซึ่งข้อมูลประกอบไปด้วย คำศัพท์ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ความหมาย ภาพ วีดิทัศน์ภาษามือไทย [Assistive Technology] |
Vocabulary | คำศัพท์ [TU Subject Heading] |
|
%vocabulary% | This article contains tips for those who are eager to increase their vocabulary. |
%vocabulary% | You need a large vocabulary to read that book. |
%vocabulary% | First you have to build up your vocabulary. |
%vocabulary% | First you have to build up your vocabulary. |
%vocabulary% | Emotion counts above vocabulary in verbal communication. |
%vocabulary% | I want to build up my vocabulary. |
%vocabulary% | The illiterate man was eager to increase his vocabulary. |
%vocabulary% | Reading helps you build up your vocabulary. |
%vocabulary% | She has a rich vocabulary of English words. |
%vocabulary% | A young child has a small vocabulary. |
%vocabulary% | If the more advanced want to improve English ability (especially reading comprehension) increasing vocabularyis the way to go. |
%vocabulary% | Before adding a new sentence, please check that your sentence brings new vocabulary by searching the keywords. |
| |
|
vocabulary | (โวแคบ'บิวเลอรี) n. กลุ่มคำ,กลุ่มคำศัพท์,รายการคำศัพท์,ประมวลคำศัพท์,คำศัพท์,กลุ่มรูปแบบผลงานที่เป็นลักษณะของศิลปินหรือศิลปะหรือสถาปัตยกรรม., Syn. glossary,lexicon,wordbook,verbiage,tongue |
|
|
คำศัพท์ | [N] vocabulary, See also: glossary, word, Syn. ศัพท์, Example: เด็กสามารถท่องจำคำศัพท์ได้เพิ่มขึ้นด้วยการเล่นเกม, Count unit: คำ, Thai definition: คำยากที่ต้องแปลหรืออธิบายเพิ่มเติม |
ลูกคำ | [N] derivative, See also: sub-vocabulary, Syn. ศัพท์ตาม, ศัพท์ย่อย, Thai definition: เรียกคำ 2 คำเมื่อเอามาประสมกันแล้วมีความหมายต่างไปจากคำเดิมว่า ลูกคำของคำตั้ง |
ศัพท์ | [N] vocabulary, See also: word, term, glossary, terminology, Syn. คำศัพท์, คำยาก, Example: พจนานุกรมศัพท์คอมพิวเตอร์รวบรวมศัพท์ที่ใช้อยู่ในสาขาคอมพิวเตอร์, Count unit: คำ, Thai definition: คำยากที่ต้องแปลหรืออธิบายเพิ่มเติม |
ศัพท์แสง | [N] vocabulary, See also: words, jargon, lingo, terms, Syn. คำศัพท์, ศัพท์, คำยาก, Example: เราต้องเรียนรู้ศัพท์แสงทางคอมพิวเตอร์ไว้บ้าง, Count unit: คำ, Thai definition: คำยากที่ต้องแปลหรืออธิบายเพิ่มเติม |
นามสงเคราะห์ | [N] glossary, See also: vocabulary, Syn. อภิธาน, Count unit: เล่ม, Thai definition: หนังสือที่รวบรวมคำพูดไว้, Notes: (สันสกฤต) |
|
คำใหม่ | [n. exp.] (kham mai) EN: new vocabulary ; neologism FR: mot nouveau [m] ; néologisme [m] ; vocabulaire nouveau [m] |
คำศัพท์ | [n.] (khamsap) EN: vocabulary ; glossary ; word FR: mot [m] ; vocabulaire [m] |
ศัพท์ | [n.] (sap) EN: word ; dictionary entry ; vocabulary ; glossary ; word list ; terminology FR: mot [m] ; terme [m] ; vocabulaire [m] ; glossaire [m] |
ศัพท์พื้นฐาน | [n. exp.] (sap pheūnthān) EN: basic vocabulary |
ศัพท์แสง | [n.] (sapsaēng) EN: vocabulary ; words ; jargon ; lingo ; terms |
|
|
|
Vokabel {f} | Vokabeln {pl} | Vokabeln lernen | vocabulary; word | words; vocabulary | to learn vocabulary [Add to Longdo] |
Vokabelbuch {n} | vocabulary book [Add to Longdo] |
Vokabelprüfung {f}; Vokabeltest {m} | vocabulary test [Add to Longdo] |
Vokabelverzeichnis {n}; Wörterverzeichnis {n} | Vokabelverzeichnisse {pl}; Wörterverzeichnisse {pl} | vocabulary | vocabularies [Add to Longdo] |
Vokabular {n} | vocabulary [Add to Longdo] |
Wortschatz {m}; Sprachschatz {m} | passiver Wortschatz | vocabulary | recognition vocabulary [Add to Longdo] |
|
ボキャブラリー | [, bokyaburari-] (n) vocabulary [Add to Longdo] |
基本語 | [きほんご, kihongo] (n) basic vocabulary item [Add to Longdo] |
語彙 | [ごい, goi] (n,adj-no) {ling} vocabulary; lexicon; lexis; terminology; (P) [Add to Longdo] |
語彙力;語い力 | [ごいりょく, goiryoku] (n) (the extent of) one's vocabulary [Add to Longdo] |
単語 | [たんご, tango] (n,adj-no) {ling} word; vocabulary; (usually) single-character word; (P) [Add to Longdo] |
単語帳 | [たんごちょう, tangochou] (n) vocabulary notebook; ring of vocabulary flash cards [Add to Longdo] |
単語表 | [たんごひょう, tangohyou] (n) vocabulary word list [Add to Longdo] |
単語篇 | [たんごへん, tangohen] (n) glossary; vocabulary [Add to Longdo] |
美化語 | [びかご, bikago] (n) (See 尊敬語,丁寧語) more refined language through prefixing of "o-" or "-go" to words, and use of appropriate vocabulary [Add to Longdo] |
表現語彙 | [ひょうげんごい, hyougengoi] (n) {ling} (See 理解語彙) active vocabulary [Add to Longdo] |
用語集 | [ようごしゅう, yougoshuu] (n) glossary; vocabulary [Add to Longdo] |
理解語彙 | [りかいごい, rikaigoi] (n) {ling} (See 表現語彙) passive vocabulary [Add to Longdo] |
|
|
|